?? ?? 2022 r.

Kuchnia jeszcze bardziej staropolska dla zupełnie początkujących: Różnice pomiędzy wersjami

Z Z widelcem wśród książek
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Linia 93: Linia 93:
 
  | wolumin  = t. I
 
  | wolumin  = t. I
 
  | strony  = 24--28
 
  | strony  = 24--28
 +
}}
 +
* {{Cyt
 +
| tytuł    = Silva Rerum
 +
  | nazwisko r      = Dumanowski
 +
  | imię r          = Jarosław
 +
  | rozdział        = Tajemnica pierwszej polskiej książki kucharskiej
 +
  | adres rozdziału = https://www.wilanow-palac.pl/tajemnica_pierwszej_polskiej_ksiazki_kucharskiej.html
 +
| wydawca  = Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie
 +
| miejsce  = Warszawa
 +
| data    = 7 lutego 2009
 
  }}
 
  }}
 
* {{Cyt  
 
* {{Cyt  
Linia 105: Linia 115:
 
  | tom      = XX
 
  | tom      = XX
 
  | strony  = 355
 
  | strony  = 355
 +
}}
 +
* {{Cyt
 +
| tytuł    = Silva Rerum
 +
  | nazwisko r      = Herman
 +
  | imię r          = Magdalena
 +
  | rozdział        = Ślady pierwszej polskiej książki kucharskiej
 +
  | adres rozdziału = https://www.wilanow-palac.pl/slady_pierwszej_polskiej_ksiazki_kucharskiej.html
 +
| wydawca  = Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie
 +
| miejsce  = Warszawa
 +
| data    = 3 grudnia 2020
 
  }}
 
  }}
 
*  {{Cyt  
 
*  {{Cyt  
Linia 128: Linia 148:
 
  | wolumin  = 102/4
 
  | wolumin  = 102/4
 
  | strony  = 591--607
 
  | strony  = 591--607
 +
}}
 +
* {{Cyt
 +
| tytuł    = Silva Rerum
 +
  | nazwisko r      = Bułatowa
 +
  | imię r          = Switłana
 +
  | nazwisko2 r    = Dumanowski
 +
  | imię2 r        = Jarosław
 +
  | rozdział        = „Kuchmistrzostwo”: Kopia tekstu najstarszej polskiej książki kucharskiej z XVI wieku
 +
  | adres rozdziału = https://www.wilanow-palac.pl/kuchmistrzostwo_kopia_tekstu_najstarszej_polskiej_ksiazki_kucharskiej_z_xvi_wieku.html
 +
| wydawca  = Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie
 +
| miejsce  = Warszawa
 +
| data    = 18 lipca 2022
 
  }}
 
  }}
 
*  {{Cyt  
 
*  {{Cyt  

Wersja z 11:50, 29 sie 2022

Jakiś czas temu pisałem o staropolskich potrawach, które były zarazem bardzo łatwe do wykonania i zaskakująco współczesne, a dzięki temu w sam raz dla osób, które chciałyby rozpocząć swoją przygodę z odtwarzaniem dawnych receptur kulinarnych. W prostocie przepisu, jak widać, tkwi jego trwałość; jajecznicę dzisiaj przyrządza się niemal tak samo, jak dwieście, czterysta czy tysiąc lat temu.

Przepisy wziąłem wtedy z książki pt. Compendium ferculorum, albo Zebranie potraw, napisanej przez kuchmistrza Stanisława Czernieckiego, a której pierwsze wydanie ukazało się drukiem w 1682 r. Napisałem wówczas, że to najstarsza drukowana polska książka kucharska. Jednak w zeszłym roku została ona zdetronizowana! Polscy i ukraińscy historycy dokonali bowiem sensacyjnego odkrycia, że już półtora wieku przed Compendium ferculorum wydano drukiem inną książkę kucharską w języku polskim – z tym że do naszych czasów nie zachował się niestety żaden kompletny egzemplarz. Prześledźmy zatem historię tej nowej najstarszej polskiej książki kucharskiej, zanim wybierzemy z niej jakiś przepis – oczywiście dla początkujących.

„Kuchmistrzostwo”

Tak naprawdę, to poszlaki co do jej istnienia były znane już wcześniej, ale pewności nie było, a zachowane urywki podejrzewano o bycie XIX-wiecznymi falsyfikatami.

Ryż ze śmietaną, cukrem i cynamonem

Kaszę z ryżu tak działaj: Weźmi ryżu, coć się widzi, a czystej śmietany, uwarz ją pierwej, a potym ten ryż wypłucz, a kładź do tej śmietany, a omaścisz masłem i mieszaj, aby się nie zewrzało, tedy będzie czysta kasza, a potem, gdy dasz na misę, posyp cynamonem i cukrem.
— Zbiór dla kuchmistrza tak potraw jako i ciast robienia wypisany roku 1757 dnia 24 lipca, red. Jarosław Dumanowski, Switłana Bułatowa, Warszawa: Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, 2021, s. 168
Kaše z rajže velmi dobrá: Vezmi rajže, coť se zdá, a čisté smetany a svař tu smetanu prvé, potom tu rajži vypeř, a vlož do té smetany, a omasť máslem a míšej, ať se nesevře, a čistá bude kaše. A potom, když dáváš na mísu, pospi skořicí, cukrem a jez.
— Kuchařství: O rozličných krměch, Staré Město pražské: Pavel Severín, 1535; cyt. w: Čeněk Zíbrt: Staročeské umění kuchařské, Praha: Stará garda mistrů kuchařů, 1927, s. 231

Tekst oryginalny:
Kaše z rajže velmi dobrá: Vezmi rajže, coť se zdá, a čisté smetany a svař tu smetanu prvé, potom tu rajži vypeř, a vlož do té smetany, a omasť máslem a míšej, ať se nesevře, a čistá bude kaše. A potom, když dáváš na mísu, pospi skořicí, cukrem a jez.
— Kuchařství: O rozličných krměch, Staré Město pražské: Pavel Severín, 1535; cyt. w: Čeněk Zíbrt: Staročeské umění kuchařské, Praha: Stará garda mistrů kuchařů, 1927, s. 231

Obrazki

Jarosław Dumanowski i Karol Okrasa prezentują ósmy tom serii Monumenta Poloniae Culinaria.
Jarosław Dumanowski i Karol Okrasa prezentują ósmy tom serii Monumenta Poloniae Culinaria.


  • W średniowiecznej kuchni
    Ilustracja z jednej z ksiąg domowych norymberskiej fundacji Dwunastu Braci (1475)

  • Jedna z zachowanych kart Kuchmistrzostwa z różnymi przepisami na ocet (każdy „inszym obyczajem”, czyli na inny sposób)

  • Fragment mapy Europy (zorientowanej południem do góry) z 1550 r.
      Ziemie Korony św. Wacława: Czechy (Bohemia), Morawy (Morauia) i Śląsk (Sleſia)
      Ziemie Korony Królestwa Polskiego (Polonia), w tym Mazowsze (Maſouia), Ruś (Ruſſia) i Podole (Podolia)

Przypisy

Bibliografia


◀️ Poprzedni 📜 Spis wpisów Następny ▶️
⏮️ Pierwszy 🎲 Losowy wpis Najnowszy ⏭️
Źródło: „http://zwidelcemwsrodksiazek.pl/index.php?title=Kuchnia_jeszcze_bardziej_staropolska_dla_zupełnie_początkujących&oldid=7611”